Okuyanjula
Okufumbirwa kwe kimu ku mikolo egisinga okuba egy'omuwendo mu bulamu bw'abantu abasinga obungi. Mu Buganda, okufumbirwa kutwala ekifo eky'enjawulo ennyo mu nnamula y'abantu era kukolebwa n'obwegendereza obungi. Embaga y'okufumbirwa etuukiriza ebirungo eby'enjawulo ebya Kiganda n'ebitundu ebyawamu okuva mu nsi endala, nga byonna bikola omukolo ogw'enjawulo ogujjukibwa.
Entegeka y’embaga y’okufumbirwa mu Buganda efaanana etya?
Entegeka y’embaga y’okufumbirwa mu Buganda etandika n’okwanjula. Eno y’entegeka esooka ennyo gye baba baalaba omukazi n’omusajja nga basaliddeko okufumbiriganwa. Abooluganda lw’omulenzi batambula okutuuka ewa abazadde b’omuwala okubabuulira ku kigendererwa kyabwe eky’okuwasa. Okwanjula kuno kutera okuba n’emikolo emirala egy’enjawulo nga okusaba omukono gw’omuwala, okukkaanya ku mutwalo, n’okuteekawo ennaku z’embaga.
Biki ebikolebwa mu kiseera ky’okufumbirwa mu Buganda?
Ku lunaku lw’embaga, emikolo egy’enjawulo gikolebwa. Ekisooka kye kusuubira omugole omukyala mu maka g’omugole omusajja. Wano omugole omukyala ayanirizibwa n’essanyu lingi nnyo era n’aweebwa ebirabo. Oluvannyuma, abantu bonna batambula okugenda mu kifo we bakoledde embaga. Wano musobola okusanga okusoma Kulaani, okusaba, okunyumya, n’okuyimba ennyimba ez’okwebaza.
Ebintu ebikulu ebiyitibwa mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda bye biruwa?
Mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda, waliwo ebintu ebikulu ennyo ebiteekwa okubaawo:
-
Okusuula amalusu: Kino kikolebwa abazadde b’omugole omukyala n’omusajja nga bakozesa amazzi amatukuvu okuwa omukisa abaana baabwe.
-
Okuweerera engoye: Omugole omukyala aweebwa engoye okuva eri abooluganda lw’omugole omusajja, nga kino kiraga nti bamukkirizza mu maka gaabwe.
-
Okukuba ebifaananyi: Kino kikolebwa okusobola okujjukira olunaku olw’enjawulo.
-
Okukuba ennyimba n’okuzina: Ennyimba ez’enjawulo ziyimbibwa era n’okuzina kukolebwa okwolesa essanyu.
Engoye ezambazibwa mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda ze ziruwa?
Mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda, engoye ezambazibwa ziba za njawulo nnyo era nga ziraga obukulu bw’omukolo:
-
Omugole omukyala: Ayambala olubugo olw’ekika eky’enjawulo nga luliko amabira amalungi. Era ayinza okwambala gomesi ey’enjawulo.
-
Omugole omusajja: Ayambala kanzu ennungi ennyo nga yakutikko era n’ekkofiira ekiraga obwakabaka.
-
Abagole: Bonna bayambala engoye eziraga obuwangwa bwa Buganda nga zirimu ebitambala by’oku mutwe n’engatto ez’obuwangwa.
-
Abayitiddwa: Bano nabo bayambala engoye ez’obuwangwa nga gomesi eri abakazi ne kanzu eri abasajja.
Ebintu ebikulu ebiteekwa okutegekebwa mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda bye biruwa?
Waliwo ebintu ebikulu ennyo ebiteekwa okutegekebwa mu mbaga y’okufumbirwa mu Buganda:
-
Emmere: Emmere ey’obuwangwa nga kabalagala, luwombo, n’ebirala bingi eteekwa okubaawo.
-
Ebiweebwayo: Abaana abafumbirwa bateekwa okuwa ebiweebwayo eri abazadde baabwe okubebaza olw’okubalera.
-
Ebifo: Ekifo we banaakubira embaga kiteekwa okuba ekinene era nga kirungi.
-
Okutambuza: Entambuza y’abantu okuva mu kifo ekimu okudda mu kirala eteekwa okutegekebwa obulungi.
-
Okuwasa mu ddiini: Kino kikolebwa mu ssomero oba mu muzikiti okusinziira ku ddiini y’abantu abafumbirwa.
Okumaliriza, embaga y’okufumbirwa mu Buganda y’emu ku mikolo egisinga okuba egy’omuwendo mu bulamu bw’abantu. Etwaliramu emikolo egy’enjawulo okuva ku kwanjula okutuuka ku kufumbirwa kwennyini. Buli kimu kikolebwa n’obwegendereza era nga kiraga obukulu bw’okufumbirwa mu nnamula y’Abaganda.
